MAFUNZO YA BIBLIA KWA
WACHUNGAJI
SOMO: KIONGOZI NA MAHUSIANO
I.Maana ya
Mahusiano.
Ni mfumo unaotumiwa na kila kiongozi wa kiroho au wa
kimwili anpotaka kufanikiwa katika huduma yake.
Ni hatua za kimakusudi kabisa anazochukua kiongozi kumtegemea
na kumhusisha Mungu alimwita amsaidie kufanya kazi kwa ufanisi. Pamoja na hatua
hiyo ni lazima aende mbali kutafuta mahusiano na kazi yake na watenda kazi
wenzake na mwisho na watu walioko juu na walioko chini yake.
Mungu ni mwanzilishi wa mahusiano, anaposema katika
uumbaji kwamba,”Na tumfanye mtu kwa mfano wetu kwa sura yetu….”(Mwanzo 1:26) Mungu anahusisha nafsi
zake Tatu(yaani utatu mtakatifu,Mungu Baba, Mungu mwana, Mungu Roho mtakatifu)
katika tendo kuu la kumfanya mwanadamu awepo duniani.
Hivyo uhusiano wa kiongozi na watu mbalimbali ni
jambo la kutilia manani kama unataka kufanikiwa.
II.Mungu
na kiongozi.
Mamlaka yote ya kiongozi hutoka kwa Mungu iwe ni
uongozi wa kiroho au wa kimwili(Rumi
13:1). Hivyo, kiongozi wa kanisa anahitaji mahusiano ya karibu sana na
Mungu kwa wokovu wa kweli, kwa kumtukuza Mungu na kumsifu daima, akitumia
maombi kupeleka haja zake kwa Mungu na kupokea majibu ya Mungu kwa kusoma Neno
la Mungu na kumsikiliza Mungu kwa makini. Ndani ya kanisa,kiongozi anajikuta
akihusiana na mamlaka za aina mbili, yaani;
A.Mamlaka ya kitaasisi ambayo ina tabia zifuatazo:-
1.
Ni ya kuteuliwa
au kuchaguliwa kwa kura.
2.
Hii inategemea
mamlaka ya kibinadamu.
3.
Hii ni ofisi na
inahusiana na cheo.
4.
Ina mamlaka ya
kisheria na inaambatana na vyeo.
5.
Mara nyingi sifa
za kielimu ni moja ya vitu vya lazima
B.Mamlaka ya Kiroho ina tabia zifuatazo:-
1.
Kwa asili ni
kiroho;chanzo chake ni Mungu(YOSHUA 3:7)
2.
Cheo cha Nabii
au Mtume cha huduma hakiamriwi kwa kuteuliwa au kuchaguliwa.
3.
Inaamuliwa na
karama na upako wa kiroho.
4.
Ikiwa unatembea
katika Nguvu za Roho mtakatifu huna haja ya kutafuta cheo au nafasi(Matendo ya Mitume 4:13;6:10)
5.
Mamlaka ya
kiroho haipatikani kwa juhudi za mtu binafsi. Ni Mungu atoaye. Kwa mfano Musa (Matendo ya mitume 7:20-36) ni baada ya
kutumwa na Mungu ndipo alipopata mamlaka ya kuiongoza Israeli kutoka Misri.
6.
Asili ya wito
wako unaambatana na mamlaka yako ya kiroho ambayo mara nyingi hayana vyeo;
a)Yesu aliwapa mamlaka wanafunzi wake bila ufalme,madaraka
bila vyeo(Mathayo 28:19;Luka 10:3-10;20)
b)Mamlaka ya Petro na Yohana na wengine hayakuwa ya
kibinadamu.
c)Ni kosa kufikiria kuwa vyeo vitatoa uhakikisho wa
mamlaka.
C.Alama
zamamlaka(Nguvu)zitokazo kwa Mungu.
1.
Upendo-Mamlaka
yatumikayo kutendea wema wengine.
2.
Unyenyekevu-Mamlaka
yaliyo na kiasi. Madaraka ya kuhudumia kwa majivuno(kiburi)ni hatari zaidi.
3.
Kujinyima-Mamlaka
yanayozuia kutenda vitu Fulani, hata kama ni vizuri, kwa ajili ya kujiheshimu.
NB:
Kwa kadri unavyokuwa juu katika ngazi ya uongozi,
ndiyo unavyokuwa na uchaguzi mdogo.
4.
Shangwe-Kuona
ufalme wa kristo ukipenya katikati ya giza na mafadhaiko, kimsingi ni kuona
shangwe.
5.
Kujisalimisha-Kujisalimisha
kwetu kunatusimamisha chini ya uongozi wa kristo na chini ya mamlaka yaw engine
na kutupatia msimamo wa kiroho.
D.Mamlaka
katika Huduma ya Yesu.
1.
Yesu alitumia
mamlaka kupindua Ufalme wa giza na kudhibitisha ujumbe wake kwamba Ufalme wa
Mungu umewasili.
2.
Huduma ya Yesu
iliashiriwa na mamlaka-nguvu za kiroho na mamlaka ya kiroho haiwezi
kutenganishwa.
3.
Mamlaka na Upako
hutenda kazi pamoja.
4.
Huduma ya Yesu
huwapatia wengine mamlaka.(Yohana
20:21-22)
5.
Tupambane na
Shetani kwa mamlaka tuliyopewa na Yesu (Luka
10;20), tuongoze watu kuokoka, tuombee wagonjwa, na kuwatumikia watu katika
nguvu za Roho Mtakatifu.
E.Karama
za Kiroho za Uongozi.
1.
Dhana ya mwili
wa Kristo(1Kor 12:12-31) kiongozi
mwenye kufanikiwa lazima ahusiane na Roho Mtakatifu(Rumi 12:8)
2.
Ni muhimu kwa
kiongozi kugundua, kukuza na kutumia karama zetu za kiroho.
3.
Jinsi ya kukuza
karama yako ya kiroho;
a)Katika matendo(2Tim
4:6)
b)Soma habari kuhusu karama(1Col 12:3,4)
c)Zungumza na wengine wanaotumiwa katika karama
hiyo.
d)Mruhusu Roho Mtakatifu akufundishe(Yoh 14:26)
e)Kumbuka-ni karama ya kiroho
-ni uwezo maalumu utolewao na
Mungu.
-uikuze kwa kuitumia.
4. Kukua
kwa karama yako ya uongozi maana yake ni:-
a)Kukua katika mamlaka ya kiroho.
b)Kukua kwa ujuzi wa kimatendo katika uongozi.
c)Kukua kwa hekima ambayo ni sifa ya nguvu ya karama ya uongozi (Mdo 6:10;7:10;
Dan 1:17,20)
d)Kukua
kwa ufahamu ambao ni matokeo ya asili.
III.Kiongozi
na Viongozi wenzake
A. Kila kiongozi anatakiwa kuwa na mahusiano binafsi
na viongozi wenzake walio juu au chini yake. Hali hii itamjengea msingi mzuri
wa heshima pamoja na ufanisi katika huduma yake ya uongozi.
1.
Wathamini
wengine na kuwapa nafasi ya kukua katika huduma yako.
2.
Waruhusu wengine
kuwa na mchango kwenye maisha yako.
3.
Shirikiana na
viongozi wenzako katika huduma yako.
4.
Usivunje siri ya
kiongozi mwenzako kwa washirika wa kanisa lako.
5.
Epuka kuonyesha
tofauti zilizoko kati yenu viongozi mbele za watu mnaowaongoza.
6.
Wape heshima
wanayostahili viongozi wenzako(Rumi 13:7)
7.
Watie moyo
wenzako katika kazi.
8.
Onyesha shukrani
kwa kazi inayofanywa na viongozi wenzako.
9.
Tumia lugha
nzuri kwa viongozi wenzako.
10. Waelekeze kwa upendo na wasaidie wafanye kazi vizuri
na kwa viwango.
11. Thamini huduma ya kiongozi mwenzako kana kwamba ni
yako mwenyewe.
12. Waheshimu viongozi wenzako na wewe utaheshimiwa (Math 7:12)
B.Kiongozi na Kazi yake
Kiongozi anayetarajia kufanikiwa ni lazima awe na
mahusiano mazuri na kazi aliyoitiwa na Mungu kufanya.
1.
Ipende kazi yako
ya uongozi. Mungu aliyekupa kazi anaipenda kazi yake, hivyo ili uweze kutenda
sawa na mapenzi ya Mungu ni lazima uipende kazi yake.
2.
Fanya maandalizi
mazuri kabla ya kuanza kazi yenyewe. Fanya mazoezi ili ufanye kazi kwa ustadi
mkubwa wa kutosha.
3.
Boresha namna ya
utendaji wako kwa kubuni mbinu mpya kila inapohitajika.
4.
Uwe mwepesi wa
kujisahihisha au kusahihishwa unapokosea katika utendaji kazi.
5.
Usiridhike na
kiwango ulichokifikia, fanya bidii kuinua viwango vya utendaji kazi wako mara
kwa mara.
6.
Maisha yako na
matendo yako yaeleze sifa za kazi yako, wala yasiwe kwa maneno tu.
7.
Maandalizi
muhimu ya kiroho yajumuisha maombi ya mara kwa mara, na pia upate muda wa
kumsikiliza Mungu kwa maelekezo zaidi.
8.
Jenga tabia ya
kuhudhuria semina/mafunzo ya kukuza na kuboresha huduma yako ya kiuongozi. Jizoeze
kusoma vitabu, na hasa vile vinavyohusiana na huduma yako.
9.
Uwe kiongozi
mfikiriaji kuhusu kazi yako. Faida za kuwa kiongozi mfikiriaji wa kazi yako.
a)Unapata uwezo mkubwa wa kufumbua matatizo
magumu(Mith 4:1)
b)Uwezo wa kufanya maboresho(Mith 4:4)
c)Kusikia Roho wa Mungu akimnong’oneza mwelekeo(Mith
24:32)
d)Kuwa wazi kupokea mawazo bora na yenye kubadili
maisha(Mhubiri 9:13,16)
e)Uwezo wa kuwa na malengo na maono mapya(Mhubiri
1:16)
f)Kupokea hekima(Mhubiri 1:13)
10. Funguo
za Jinsi ya kuwa mfikiriaji mkubwa
a)Msubiri Mungu.
b)Soma vitabu ambavyo vinapanua fikra zako na mipaka ya ufahamu.
c)Fikiria kwa kina kile unacho kiona na kusikia. Ruhusu akili yako
kujali mabo wakati
yajapo. Usichukulie mambo katika hali ya juu juu.
11.Heshimu
na tunza kanuni za Huduma yako.
a)Maana ya kanuni:-
i)-ni sheria ya msingi ambayo huwa msingi wa tendo
ii)-ni ukweli wa msingi ambao ni msingi wa kufikiri kwetu.
iii)-ni sheria ya jumla ambayo ni msingi kwa ajili ya uamuzi.
NB:
Kanuni huondoa upendeleo, umakundi na
ulaghai. Ikiwa wavunja kanuni, kanuni zitakuvunja.
12. Athari
za kutotumia kanuni katika matendo na maamuzi ya viongozi wa taasisi:
a)Taasisi inayoongozwa kwa ulaghai wa
kisiasa kuliko kanuni huangamia.
b)Taasisi ambayo kwa sehemu kubwa
huendeshwa kwa kutoa upendeleo kwa ndugu kuliko kanuni huanguka(Yak 3:17)
c)Kiongozi achukuaye maamuzi ili
kujipatia faida binafsi ya kifedha huangusha taasisi yake ghafla.
d)Kanisa/taasisi liongozwalo kwa tamaa
badala ya kanuni litaishia kwenye umasikini mkubwa.
e)Kanisa/taasisi liongozwalo kwa
ubinafsi kuliko sheria na kanuni linaangamia.
f)Taasisi/kanisa iongozwayo kwa
upendeleo na ubaguzi linaangamia.
g)Taasisi iongozwayo kwa ukabila
inajitengenezea mgawanyiko na vita na kuanguka.
13.Uwe
kiongozi mbunifu.
-Ulimwengu unatawaliwa na Mungu
mbunifu.Dunia hii hutawaliwa na watu wabunifu. Hivyo kiongozi wa kiroho hana
budi kuwa mbunifu kuboresha kazi yake.
-Hatua za kuwa kiongozi mbunifu:-
a)Mwombe Roho mtakatifu kukufundisha cha
kufanya pia.
b)Kubali asili (vutiwa na vitu vya
kiasili,mfano wanyama)
c)Shinda upinzani wa kawaida wa
mabadiliko.
d)Vutiwa na uumbaji wa ajabu wa watu wa
kawaida (mfano upasuaji, ndege, kompyuta n.k)
e)Uwe wazi kwa mbinu mpya.
f)Uwe tayari kuanza mradi wa kushangaza.
g)Jaribu kuanzisha utofauti kwenye
mifano iliyopo tayari.
14.Uwe
kiongozi mwenye uamuzi sahihi.
-Uwezo wa kuamua ni sifa kuu ya
kiongozi. Kushindwa kuchukua uamuzi unaweza kuharibu yote unayoyajenga.
-Sababu Nne kwa nini lazima uwe mwenye
kuamua.
a)Mungu ni mwenye kuamua(Efeso 5:1)
b)Viongozi wote wakuu ni wenye
kuamua(Hebrania 6:12)
e)Kushindwa kuamua ni kushindwa kuongoza.
Asilimia 80 ni maamuzi, asilimia 20 utendaji.
d)Kushindwa kuamua ni sawa sawa na
kuamua kutofanya chochote.
-Funguo 6 kwa ajili ya uchukuaji maamuzi.
a)Uwe jasiri (1Falme 2:2)
b)Tazama mbele.
c)Zingatia athari ya kushindwa kuchukua
uamuzi (Mwa 13:8,9)
d)Tenda kwa haraka wakati taarifa zote
sahihi zimekufikia(1Falme 2:6)
e)Tekeleza maamuzi yaliyokwisha
chukuliwa.
f)Zungukwa na watu waliookoka kukupatia
ushauri mwema.
15. Maamuzi
Kumi ya Jehova
a)Mungu alichukua uamuzi wa kuumba
Mbingu na nchi(Mwa 1:2).
b)Alichukua uamuzi wa kumuumba
mwanamke(Mwa 2:18)
c)Alichukua uamuzi wa kuua wanadamu wote
na kuwaacha hai Nuhu na familia yake(Mwa 5:5-7)
d)Wakati Mungu alipoona dhabihu ya Nuhu
alichukua uamuzi wa kutoharibu viumbe vyote tena(Mwa 8:21)
e)Ushoga wa Sodoma na Gomora ulimfanya
Mungu kuamua kuufuta mji huo milele (Mwa 18:20,21)
f)Alichukua uamuzi wa kuwaokoa Waisraeli
kutoka katika nchi ya Farao(kutoka 2:23-25)
g)Alichukua uamuzi wa kuwaweka Waisraeli
Jangwani kwa miaka 40 zaidi(Heb 3:9-11)
h)Wakati alipoona kuwa Lusifa alikuwa muasi,
alichukua uamuzi wa kumtupa kutoka Mbinguni (Ezek 28:17,18)
i)Wakati alipotambua kuwa Waisraeli
hawakutaka kuongozwa na nabii aliamua kuwapa mfalme(1Samweli 8:7)
j)Kwa sababu ya dhambi kupoteza wengi
aliamua kumtuma Mwanawe kuja kuokoa(Yoh 3:16,17)
B.Kiongozi
na Wafuasi wake.
-Uhusiano mzuri wa kongozi na
watu/wafuasi wake hurahisisha na kuboresha kazi.
1.Saidia wanaokuzunguka kukamilisha
mambo makubwa katika maisha yao.
-Malenngo 4 ya kiongozi kwa wafuasi wake.
a)
Wakusudie
wafanikiwe kiroho (3Yohana 4)
b)
Kusaidia wafuasi
wako wafanikiwe kifedha.
c)
Kusudia wafuasi
wako kuwa na Afya njema kimwili,kijamii na kindoa(3Yoh 2, y oh 16:23,24)
d)
Kusudia wafuasi
wako kutimiza huduma yao.
2.Wahudumie
watu kwa usawa lakini onyesha tofauti kwa uwazi
-Njia
5 za kumfanya kila mmoja aliye karibu ajisikie kuwa yeye ni muhimu.
a)
Jichanganye na
watu wa aina zote- Yesu alijichanganya na watu wa aina zote.
b)
Usiwaite au
kuelezea wafanyakazi wenzako ofisini wa walio chini yako kama watumishi
(watumwa) (Yoh 15:15).
c)
Waeleze
wafanyakazi wenzako ofisini kama marafiki zako (Yoh 15:14).
d)
Waeleze watu
wafanyao kazi kwa ajili yako kama familia yako (Mathayo 12:48-50)
e)
Wambie
wachungaji au wale walio chini yako juu yako mwenyewe na juu ya mipango yako (Yoh 15:15b)
-Njia 6 za kufanya tofauti ziwe Dhahiri.
a)
Wafundishe.
b)
Watume (Yoh 4:8)
c)
Wabariki (Hebr
7;7)
d)
Sema wewe ni
nani?
e)
Uogope kuwa
tofauti.
f)
Jiruhusu
mwenyewe kuheshimiwa.
3.Husiana na
wakubwa na wadogo.
(1
Korintho 1;26)
-Kwa
nini ni Muhimu uhusiane na wakuu.
a)
Yesu alihusiana
na watu wakuu (Yoh 3:1,2;Math 27:57)
b)
Watu wakuu wa
majukumu ya kushiriki kanisani (Math 27:57,59,60)
c)
Watu wakuu
hutumiwa na Mungu kufadhili Injili (2Kor 8:15)
d)
Uchangiaji wa
mtu maarufu unaweza kusababisha Wokovu wa Taifa zima (Esta 4:14).
-Sababu 3 kwanini ni muhimu uhusiane na masikini.
a)
Wito mkuu wa
kristo ulikuwa kwa masikini (Luka 4:18,19)
b)
Watu wengi
duniani ni masikini kwa hiyo huduma zetu ni lazima ziwafikie Masikini.
c)
Alama ya upako
mzuri ni kuwa tunahudumu kwa masikini (Mith 11:3-5)
4.Wafanye
wafuasi wako wakupende.
-Kiongozi mzuri huzungukwa na watumishi walio tayari
kutekeleza matakwa yake (2 Sam 23:15,16)
-Jinsi ya kuwafanya Wafuasi wako kutokuchukia.
a)
Wafanye watu
wajisikie kuwa kiuhalisia wanaheshimiwa nawe.
b)
Wabadili watu
wakufuatao kuwa wenye heshima, wa kipekee, wa kufurahiwa na wenye mvuto.
c)
Jitoe dhabihu
kwa ajili ya wafuasi wako.
5.Uwe
Kiongozi mtiifu na mwaminifu.
-Moja ya sifa kuu za kiongozi ni utiifu na uaminfu.
a)
Uwe mtiifu na
mwaminifu kwa watu wanaofanya kazi kwa ajili yako.
b)
Uwe mtiifu na
mwaminifu kwa wakuu wako,(Mfano wa Daudi kwa Sauli)(1Samweli 26;8-11)
c)
Uwe mtiifu na
mwaminifu kwa marafiki zako (2Sam 9:1) mfano wa Daudi na Jonathani.
d)
Uwe mtiifu na
mwaminifu kwa mwenzi wako wa ndoa (Tim 3;2)
e)
Uwe mtiifu na
mwaminifu kwa maono yako (Mith 24:21).
f)
Uwe mtiifu na
mwaminifu kuwa Mungu wako.
MAWASILIANO
(COMMUNICATION).
I.MAANA YA
MAWASILIANO
A.
Mawasiliano
maana yake ni njia ya kubadilishana taarifa/habari na ufahamu kwa kutumia njia
sahihi AU
B.
Ni kitendo cha
kupeana au kubadilishana habari kati ya watu wawili au zaidi. Inahusisha
kuhamisha mawazo, hisia, ufahamu na maarifa.
C.
Ni kitendo cha
kupitisha ujumbe toka mtu mmoja kwenda kwa mwingine. Kitendo hicho hufanywa kwa
maneno au kupitia maneno yaliyoandikwa au kwa alama zisizo na maneno
(paralinguistic devices).
D.
Mawasiliano ni
sehemu muhimu ya uongozi. Kiongozi huwa mara kwa mara mbele za watu wake.
Huweza kutoa matangazo, kufundisha masomo, kukaribisha wanenaji.
II.MAWASILIANO
MAZURI
Ni aina ya mawasiliano yenye kuleta matokeo
au
Ni yale yanayotimiza makusudi yaliyotakiwa bila
kuvunjika kwa mawasiliano.
III.MAMBO YA
MSINGI YA MPANGO WA MAWASILIANO.
A.
Mtumaji -chanzo cha ujumbe (Encoder)
B.
Mpokeaji -anayepokea ujumbe (Decoder)
C.
Njia(Medium)
-Njia itumikayo kuwasiliana. Mfano; kusema, kuandika, taarifa, barua, kompyuta,
radio, Televisheni, Simu..
D.
Ujumbe –Kile cha
kuwasiliana.
E.
(Feedback) Mrejesho- Kauli toka kwa mpokeaji kwenda kwa
mtumaji kuonesha kwamba ujumbe umepokelewa.
F.
Mazingira –Hali
ambayo ndani mwake ujumbe umepitishwa. Mfano; furaha, hasira, fundisho, n.k
IV.NGAZI YA
MAWASILIANO.
Kiongozi huweza kuwa na mawasiliano kwa ngazi kuu
tatu.
A.
Kiongozi wa
kanisa na mshirika- Mfano; kuhusiana na huduma itolewayo kanisani kama
muhubiri, mafundisho ya Neno, maombezi n.k.
B.
Viongozi
mbalimbali wa kanisa/taasisi kuwa na mawasiliano kati yao. Mfano; Mchungaji na
Mwinjilisti, Mchungaji na Askofu n.k
C.
Kiongozi wa
kanisa na Jumuiya inayozunguka kanisa lake na uongozi wa Jumuiya hiyo. Mfano;
Kufanya uinjilisti katika Jumuiya, kutafuta huduma za jamii.
D.
Mawasiliano hayo
yanaweza kutafsiriwa/kuelezwa kwa njia tatu
1.
Mawasiliano toka
juu kwenda chini – maana yake kutoka kwa mkubwa kwa mdogo (kutoa amri,
maagizo).
2.
Mawasiliano toka
chini kwenda juu – maana yake mdogo kwa mkubwa (kutoa mapendekezo, maombi).
3.
Mawasiliano toka
kushoto kwenda kulia (lateral communication) maana yake; kutoka kwa watu wenye
Ngazi sawa, viwango sawa (kupeana taarifa, kuchangiana mawazo).
V.MASWALI YA
MSINGI KATIKA MAWASILIANO.
A.
Kwa nani? (To
whom?)- Mawasiliano na nani?, Atapokea?, Ataelewa? Atapokeaji? Ni sehemu yake?
B.
Kwa nini? (Why?)
–Kwa nini unasema hayo? Je, ni ya muhimu? Kwa nini apokea habari hiyo?
C.
Kwa vip? (How)
–Atasikiliza vipi? Ameelewa lugha? Atajisikiaje? Tumwambieje?
D.
What? (Nini?)
–Nini tutangaze? Nini tuache? Kipi cha kutangulia?
E.
Lini(when?)
–Lini jambo lifanyike? Lini litangazwe? Kabla au baada ya mahubiri.
F.
Wapi?(where?)
–Wapi tuelekeze mawasiliano? Wapi tupeleke taarifa?
VI.VIZUIZI
VYA MAWASILIANO BORA.
A.
Lugha- kutumia
lugha isiyoeleweka.
B.
Taarifa ndefu
sana.
C.
Mazingira
–kelele iliyopo mahali hapo.
D.
Umbali –Upokeaji
unatatizwa na umbali.
E.
Kukosa Elimu
–Elimu ndogo huathiri mawasiliano.
F.
Vizuizi vya
asili –kukosa nguvu ya umeme, kuharibika kwa simu.
G.
Ujumbe kutokuwa
wazi –Ni vigumu kueleweka.
H.
Mwonekano wa
mnenaji –Wapokeaji huangalia mnenaji.
I.
Tofauti ya maadili,
Imani –Wapokeaji huzingatia maadili ya mnenaji.
J.
Maadili hafifu
–Taarifa lazima iandaliwe kwa makini.
K.
Utayari wa
kujibu kabla ya kusikiliza –Wapokeaji wengi wakimbilia kujibu kabla ya kupokea
na kutafakari ujumbe.
L.
Kukosea katika
kutoa taarifa –Wapokeaji hupokea kosa kiluko habari yenyewe.
VII.KUSHINDA
VIZUIZI VYA MAWASILINO BORA.
A.
Tumia Lugha
inayoeleweka.
B.
Tumia
miundombinu inayofaa.
C.
Tuma ujumbe
unaoeleweka.
D.
Mtumaji awe na
ufahamu na uzoefu wa somo
E.
Sikiliza vizuri
kabla ya kujibu.
F.
Jiulize maswali
sita ya msingi kabla ya kutuma ujumbe.
G.
Tuma taarifa
kamili –Usikatekate ujumbe.
H.
Fupisha taarifa
yako ili iwe rahisi kupokelewa.
I.
Kagua ujumbe
wako kabla ya kutuma.
J.
Tambua hisia za
wapokeaji.
VIII.FAIDA ZA
MAWASILIANO BORA.
A.
Inapelekea
usimamizi mzuri –Ushawishi mzuri kwa wadogo.
B.
Mipango salama
–Inafanya uamuzi kufahamika kwa mmoja na kwa wote.
C.
Hamasisho na
uadilifu –mfano matokeo katika utendaji sifika.
D.
Utaratibu –Kazi
ya (umma) kikundi.
E.
Ushiriki
–Kuaminiana na kujiamini.
IX.AINA ZA
MAWASILIANO.
A.
Mawasiliano ya ana
kwa ana (Uso kwa uso).
B.
Mawasiliano
yaliyoandikwa –kumbukumbu, barua, ripoti.
C.
Usaili –Kusanya
habari.
D.
Redio,Tv,
Kompyuta.
E.
Maandamano
–Wimbo,ngoma.
X.MAWASILIANO
NA WATOTO.
A.
Wasiliana na
watoto kama wanaweza kufanya hivyo.
B.
Tunafahamu kile
ambacho anakifahamu.
C.
Ni haki ya
watoto kufanya mawasiliano.
D.
Watoto
wanawalinda wazazi.
E.
Kuhusisha watoto
katika usemaji wao.
XI.USISEME
MAMBO YASIYO SAHIHI HADHARANI.
A.
Kiongozi ni
lazima awe mwangalifu juu ya mambo ayasemayo. Kwa maneno yako wajitia mtegoni
na kwa maneno yako utahukumiwa. (1 Sam 25:10,11).
B.
Tamko hili
lilimgharimu Nabali maisha yake (1 Sam 25:21,22)
C.
Kama wewe ni
kiongozi chagua maneno yako kwa uangalifu sana.
D.
Kama kiongozi
mwungwana sana, sema hasa kile unachofikiri.
E.
Jifunze sana
kusema jambo sahihi kwa jamii au kutokusema chochote kabisa
